اما بحثی را که میخواهیم شروع کنیم قسمت استصحاب کتاب رسائل مرحوم شیخ انصاری(قدس سره) است. قبل از شروع در بحث، روش کار کردن بر روی این کتاب را عرض کنیم:

روش اول: مطالعه کتب قبل از رسائل

بهترین روش برای اینکه بخواهید استفاده کامل ببرید این است که در ابتدا کتابی که قبل از کتاب رسائل در همین مبحث خواندید ـ اگر اصول فقه خواندید اصول فقه! اگر معالم خواندید معالم! اگر قوانین خواندید قوانین! ـ و متأخر از همه بود و قبل از رسائل درس گرفتید، آن را مطالعه بفرمایید تا به مباحث آشنایی پیدا کنید و در ضمن متوجه میشوید که سیر پیشرفت این مباحث به چه صورت بوده و چه مطالب جدیدی دستگیر شما میشود!؟

روش دوم: پیش مطالعه

مرحله بعد، پیشمطالعه است؛ یعنی برای هر درسی که میخواهید حاضر شوید، خودتان مطالعه بفرمایید، ولو هیچ متوجه نشوید و یا مثل خواندن یک مجله عربی باشد که غلط هم میخوانید، ولی خواندن آن مفید است.

روش سوم: پیش مباحثه

مرحله سوم این است که برای حاضر شدن در بحث، پیشمباحثه کنید؛ یعنی یک روز شما عهدهدار تدریس برای رفیق خودتان شوید و روز بعد رفیق شما عهدهدار تدریس شود تا فردا که در بحث حاضر میشوید متوجه شوید که در بحث چه خبر است.

از این سه مرحله که هر سه باهم جمع نمیشود، حداقل این است که قبل از بحث، مطالعه داشته باشید. اما «حین البحث» اگر بتوانید در آنچه که بیان میشود دقت کنید، از هر چیزی بهتر است؛ حتی از نوشتن هم بهتر است.

روش چهارم: نوشتن بحث

اما بعد از بحث، از مباحثه مهمتر، نوشتن بحث است، چون زمانی که شما بنویسید، چند نتیجه قهری بر آن مترتّب است:

۱ـ در نوشتن متوجه میشوید که بعضی از مطالب را به خوبی متوجه نشدید، چون انسان وقتی مطلبی را بخواهد به کتابت بیاورد، غیر آن چیزی است که فکر میکند درس را فهمیده است! بهتر است به مجرّد اینکه بحث تمام شد، در اولین فرصت، آن بحث را بنویسید.

۲ـ نتیجه قهری دوم این است که دست شما به نوشتن عادت پیدا میکند که خود این میتواند نکته مهمی باشد. ما علمای بزرگی داشتیم که بسیار قوی بودند و بسیار صاحبفکر بودند، ولی دست نوشتن آنها ضعیف بود! اما اگر شما از هماکنون تمرین کنید، دست به قلم شما خوب شده و بعدها برای شما فواید فراوانی خواهد داشت.

روش پنجم: مباحثه

روش ششم: تمرکز در متن، سپس حاشیه

نکته دیگری که قبل از ورود در بحث لازم است عبارت از این است که ما سعی میکنیم إنشاءالله به حول و قوه پروردگار، آنچه را که لازم بدانیم در توضیح فرمایشات مرحوم شیخ(قدس سره) بیان کنیم؛ لذا برای شما بهتر است که بر روی خودِ متن کار کنید تا اینکه به حواشی بپردازید. رسائل کتابی است که حواشی بسیار مهمی دارد، مثل حاشیه مرحوم آشتیانی که چندین برابر خود رسائل است یا حاشیه مرحوم آخوند که حاشیه بسیار عمیقی است و حواشی دیگری هم دارد.

ما سعی میکنیم که به حول و قوه خداوند آنچه که در مرحله سطح لازم باشد را طرح کنیم؛ لذا اگر شما بخواهید برای مطالعه حواشی وقت بگذارید، همین وقت را برای مطالعه خود متن بگذارید به نفع شماست. اگر کار شما در متن تمام شد، آنگاه اگر به حواشی بپردازید «نعم المطلوب».

روش هفتم: بیان مطالب کتاب در سطح، بخلاف خارج

نکته دیگر عبارت از این است که بنای ما در سطح ـ چه در کفایه، چه در رسائل و چه در کتب دیگر ـ بر بیان مطالب خود کتاب است. مطالب خارجی را حق نداریم بگوییم، چون بحث ما در سطح است، نه خارج! در مقام نقد و بررسی فرمایشات مرحوم شیخ(قدس سره) هم نیستیم و اگر کلام مرحوم شیخ(قدس سره) اشکال داشته باشد، ما در مقام بیان اشکال نیستیم. اما اگر شما اشکالی بر کلام مرحوم شیخ(قدس سره) داشتید، ما در مقام ردّ آن برخواهیم آمد، چون وظیفه ما فعلاً این است که کلام شیخ(قدس سره) را به کرسی بنشانیم.

البته در بعضی از موارد، برخی از اشکالاتی که به فرمایش مرحوم شیخ(قدس سره) وارد است را بیان میکنیم؛ اما در بعضی از موارد، آن هم بعضی از اشکالات را از جهت اینکه برای رسیدن به مطلب کتاب و قدرت ذهنی شما مفید است بیان میکنیم؛ مثلاً در همین بحث امروز راجع به تعریف استصحاب، ساعتها میشود صحبت کرد. تعریف استصحاب بر اساس مبانی مختلف متفاوت میشود. اما بنای ما فعلاً بر بیان فرمایشات مرحوم شیخ(قدس سره) است.

بله، در بعضی از موارد کلام مرحوم شیخ(قدس سره) اشکالاتی دارد که بیانش سبب میشود که ذهن شما باز شود یا سبب میشود که فرمایشات مرحوم شیخ(قدس سره) روشن شود یا سبب میشود آنچه را که در گذشته آموختید به ذهن شما بیاید و متوجه شوید که چگونه میشود از گذشته استفاده کرد نسبت به مطالبی که اکنون فرا میگیرید، آنها را مطرح خواهیم کرد.

به حول و قوه پروردگار شروع میکنیم.